Tien jaar na varkenspest: Ruimen gezond vee nog steeds beleid

Tien jaar na de varkenspest is de Nederlandse veesector kwetsbaarder dan ooit voor een nieuwe besmettelijke dierziekte. Tijdens en na de varkenspest van tien jaar geleden zijn er beloftes gedaan over een herstructurering van de veesector en een beter dierenwelzijn. Die beloftes zijn een wassen neus gebleken.

Het dieptepunt hierbij is wel de geruisloze verkleining van de wettelijke minimum-leefoppervlaktes voor varkens. Verbeteringen van de welzijnsregels werden in 1998 door de publieke opinie afgedwongen, maar in 2005 werden deze maatregelen grotendeels teruggeschroefd.
Door de explosieve groei in biggentransporten vanuit Nederland - naar voornamelijk nieuwe EU-lidstaten als Hongarije, Roemenië en Polen - komt de dreiging van een nieuwe dierziekte alleen maar dichterbij. Ondertussen is bijna de helft van alle biggen in Europa die een landsgrens over worden gesleept afkomstig uit Nederland, de "kraamkamer van Europa". Veetransport is de grootste risicofactor voor insleep van varkenspest, zo blijkt uit onderzoek. Landbouworganisatie LTO pleitte in 2001 dan ook voor het minimaliseren van de veetransporten, maar het tegendeel gebeurt.

Ruimen nog steeds beleid
Het massaal doden van gezonde dieren bij dierziektes is nog steeds beleid. Landbouwminister Veerman geeft als zijn grootste verdienste weliswaar aan dat vaccineren tegenwoordig is toegestaan, maar in de praktijk zullen handelsbelangen vaccinatie nog steeds in de weg staan. Supermarkten en landbouworganisaties hebben nog steeds geen overeenstemming over de afzet van vlees van gevaccineerde dieren bij dierziektes. Tevens worden de meeste gezonde dieren geruimd tijdens vervoersverboden, omdat ze de stal uit groeien en er nieuwe dieren gefokt blijven worden. Deze massale doding wordt cynisch de ‘welzijnsopkoop’ genoemd. In de praktijk zullen dieren bij veel dierziektes nog steeds massaal worden gedood. In de afgelopen tien jaar sleepte de Nederlandse veesector zich van dierziekte naar dierziekte: varkenspest, BSE, MKZ, vogelpest en blauwtong. Tijdens de varkenspest werd al geconcludeerd dat het non-vaccinatiebeleid op de schop moest. Het beleid om tijdens een dierziekteuitbraak gezonde dieren te ruimen, was destijds ingesteld om economische (handels)belangen te beschermen. Vlees van gevaccineerde dieren is immers moeilijker verhandelbaar. Tijdens de varkenspest zijn 11 miljoen biggen geruimd, bij de Mond- en Klauwzeercrisis eindigden bijna 300.000 gezonde runderen in grijpers en tijdens vogelpest werden ruim 30 miljoen kippen gedood. Het ruimen van gezonde dieren is nog steeds het uitgangspunt van het dierziektebeleid.

Het welzijn van de varkens is in de afgelopen tien jaar op punten marginaal verbeterd maar op andere punten zijn flinke stappen achteruit gezet. Het Varkensbesluit, waarin de welzijnsnormen voor varkens zijn vermeld, werd na de varkenspest onder publieke druk in 1998 aangescherpt. Sinds 2005 zijn de normen uit de vorige eeuw echter weer deels van kracht. Nog steeds worden vrijwel alle mannelijke biggen onverdoofd gecastreerd om 1 eurocent per kilo vlees aan verdovingskosten te besparen. Staarten en hoektanden worden bij veel varkensbedrijven nog afgesneden, onverdoofd. De hokgrootte per varken is vaak onvoldoende om normaal languit te liggen. Symbolisch voor tien jaar stagnerend beleid voor varkens is de hokgrootte voor zeugen. Deze dieren liggen merendeels nog in ligboxen waar ze één stapje voor- en achteruit kunnen zetten. De minimum hoklengte is 2 meter, maar sinds 2003 mag ook de voerbak (trog) bij het leefoppervlak gerekend worden omdat de varkensneus ‘zonder obstakels’ in de voerbak kan liggen, aldus het landbouwministerie. Het fors toegenomen gesleep met biggen heeft het dierenwelzijn flink geschaad en nieuwe ontwikkelingen als SPF (steriele stallen), varkensflats en toenemende groeisnelheid en foktechnieken hebben het welzijn verder aangetast.

(Bron: Wakker Dier -feb2007)