Gezonde leefomgeving en slimme keuzes voor wonen, bouwen en vervoer

De Partij voor de Dieren wil een samenleving waarin iedereen gezond kan eten, bewegen en leven in een omgeving met voldoende groen en schone lucht. Een groene omgeving is goed voor de gezondheid en contact met de natuur maakt gelukkiger. Schone lucht, schoon water en een gezonde bodem zijn cruciaal voor mens en dier. Daarom is het noodzakelijk dat het gebruik en de verdeling van grond in ons land kritisch worden bekeken en er een stevig milieubeleid wordt gevoerd.

In Nederland is de druk op het landschap groot. Bijna de helft van het Nederlandse grondoppervlak wordt gebruikt voor de veehouderij, terwijl de natuur wegkwijnt en er een schrijnend tekort is aan betaalbare woningen. Door omschakeling van intensieve veehouderij naar natuurinclusieve, biologische en plantaardige landbouw komt er grond vrij. Een groot deel daarvan wordt omgezet naar natuur, zodat de biodiversiteit kan herstellen, en een klein deel wordt bestemd voor woningbouw.

Een radicale, duurzame verschuiving is nodig in de manier waarop we de provincie inrichten, hoe er wordt gewoond, gewerkt en vervoerd. De openbare ruimte is te veel ingericht op het faciliteren van vervuilend gemotoriseerd verkeer. In de provincie krijgen voetgangers, fietsers en openbaar vervoer voorrang en wordt milieuvervuilend verkeer beperkt. Bij het bouwen van woningen gaat de provincie zorgvuldig om met de beschikbare ruimte. Nieuwe woningen worden altijd natuurinclusief, klimaatneutraal, energiepositief én circulair gebouwd.

Gezonde leefomgeving

Iedereen heeft recht op een gezonde leefomgeving. De Verenigde Naties hebben een schone, gezonde en duurzame leefomgeving niet voor niets erkend als een mensenrecht. Inwoners worden nu onvoldoende beschermd tegen gifstoffen, stankoverlast, fijnstof en geluidshinder. Gelderland gaat daarom vervuilende bedrijven, zoals Parenco, strenger aanpakken. De bescherming van bodem, lucht en water gaat zwaarder wegen dan de economische belangen van vervuilende bedrijven. Gezondheid wordt daarom een belangrijke wegingsfactor in heel het provinciale beleid.

• De provincie gebruikt de mogelijkheden die de wet biedt om de gezondheid van al haar inwoners maximaal te beschermen.

• Normen voor geur, geluid, bodem-, lucht- en waterkwaliteit worden aangescherpt en daarvoor stelt de provincie omgevingswaarden vast. Voor luchtkwaliteit en omgevingsgeluid wordt voortaan de norm van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gehanteerd.

• De provincie geeft waar mogelijk alleen nog maar tijdelijke vergunningen af. Een nieuwe vergunning wordt alleen verleend als het bedrijf kan aantonen dat het werkelijk aan de vergunningsvoorwaarden voldoet.

• Vergunningen worden strenger getoetst, terwijl toezicht en handhaving worden verscherpt. Provincies stoppen met gedoogconstructies voor bedrijven die de omgeving vervuilen en belasten.

• De provincie zorgt voor meer capaciteit en expertise bij vergunningverlening, toezicht en handhaving. Controles zijn voortaan zoveel mogelijk onaangekondigd.

• De ondergrond wordt beschermd tegen gaswinning, zoutwinning, afvalwaterinjectie, CO₂-opslag en opslag van kernafval.

• Gelderland zet maximaal in op het opruimen van (bodem)vervuiling en dit wordt volledig op de vervuilers verhaald.

• De van Rijkswege geplande overdracht van bodemtaken (bijvoorbeeld afgravingen) naar gemeenten begeleidt de provincie op zorgvuldige wijze.

• Gelderland gebruikt alle mogelijke instrumenten om het gebruik van vuurwerk aan banden te leggen. In de provinciale omgevingsverordening worden vuurwerkvrije zones vastgelegd in stiltegebieden en in en rondom natuur- en grondwaterbeschermingsgebieden.

• De provincie geeft voorlichting over de negatieve effecten van houtstook op de gezondheid en het milieu. Stoppen met houtstook wordt gestimuleerd.

• De provincie verbiedt of ontmoedigt het bouwen en ontsteken van (grote) vreugdevuren, bijvoorbeeld door te handhaven op de Wet natuurbescherming.

• Rond dorpen en steden zorgt de provincie voor meer natuur en daarin worden groene, toegankelijke ruimtes ontwikkeld die mensen uitnodigen in beweging te komen en de gezondheid bevorderen.

• Om gezondheid van mens, dier en natuur te beschermen komen er spuitvrije zones waar geen gif gebruikt mag worden. Gezonde leefomgeving en slimme keuzes voor wonen, bouwen en vervoer

• De provincie stimuleert inclusieve sportmogelijkheden die voor iedereen toegankelijk zijn.

Slim wonen en groen bouwen

De provincie stimuleert de bouw van voldoende betaalbare woningen, met fors meer sociale huurwoningen en meer betaalbare middenhuur. Ook komen er plannen voor betaalbare koopwoningen. Voor woningbouw wordt als eerste de bestaande bebouwing beter benut. Vervolgens wordt er binnenstedelijk natuurinclusief gebouwd en tot slot kan bebouwing aan de rand van bestaande woonkernen plaatsvinden. Groen wordt zoveel mogelijk gespaard en verder uitgebreid. Aan de rand van woonkernen komt toegankelijke natuur waar mensen kunnen verblijven en recreëren. Het verbinden van alle verschillende groene zones wordt onderdeel van het ruimtelijk beleid om de biodiversiteit in Gelderland te versterken.

• Alle nieuwe woningen worden circulair gebouwd en zijn natuurinclusief, klimaatneutraal en energiepositief. De omgeving wordt daarbij natuurinclusief ingericht.

• De provincie stimuleert de verduurzaming van bestaande woningen, waarbij milieuvriendelijk en Verkiezingsprogramma Provinciale Statenverkiezingen 2023 25 Gezonde leefomgeving en slimme keuzes voor wonen, bouwen en vervoer natuurinclusief de norm is.

• De provincie stimuleert initiatieven zoals ecowijken, tiny houses, meergeneratiewoningen, aan zorg aangepaste woningen en de bouw van flexwoningen.

• De provincie neemt regie in een betere regionale spreiding van sociale huurwoningen. Er wordt meer gebruik gemaakt van aanwijzingen om achterblijvende gemeenten te dwingen zich in te zetten voor volkshuisvesting. Nieuwe wetgeving voor uitvoering van de provinciale taakstelling in het realiseren van betaalbare nieuwbouw wordt ten volle benut.

• Er worden geen industrie- of bedrijventerreinen aangelegd of uitgebreid, zolang er nog leegstaande bedrijfshallen in de regio zijn. Bestaande industrieterreinen en bedrijfsruimten worden ecologischer, efficiënter en duurzamer benut.

• De verdozing van ons landschap wordt gestopt. Er komt een moratorium op de bouw van distributiecentra en grote kantoorpanden.

• Er komt een rem op grootschalige datacenters vanwege de negatieve effecten op natuur, klimaat, milieu, water- en ruimtegebruik.

Schoon verkeer en sterk openbaar vervoer

De Partij voor de Dieren wil ruim baan voor fietsers en voetgangers. We zetten in op sneller, toegankelijk en comfortabeler openbaar vervoer, minder wegverkeer en minder vliegen. De provincie gebruikt haar invloed om te stimuleren dat de voetganger prioriteit krijgt, dan de fietser, dan het openbaar vervoer, en daarna pas gemotoriseerde voertuigen. Daarbij wordt altijd rekening gehouden met mensen met een functiebeperking. Door in te zetten op schoon verkeer en sterk openbaar vervoer sparen we het milieu en gaan we klimaatverandering tegen.

• De provincie investeert in veilige wandel-, fiets- en snelfietspaden.

• Het openbaar vervoer is veilig, betrouwbaar, betaalbaar en toegankelijk. Het is zowel in stedelijk als in landelijk gebied een volwaardig alternatief voor de eigen auto.

• Woon-werkverkeer met de auto wordt teruggedrongen, onder andere door het aanmoedigen van het gebruik van (elektrische) fietsen. Flex- en thuiswerken wordt gestimuleerd, ook bevordert de provincie lokale werkhubs.

• Al het openbaar vervoer, inclusief regionale spoorlijnen als de RegioExpres, en de voertuigen van de provincie zijn uiterlijk in 2030 emissievrij.

• Er worden meer bussen ingezet om het openbaar vervoersnetwerk uit te breiden tot een fijnmazig netwerk en alle bussen zijn 100% duurzaam aangedreven.

• De provincie heft maximaal wegenbelasting via opcenten. De opbrengsten worden gebruikt voor het stimuleren van duurzame vormen van vervoer.

• Gelderland zet zich in voor betaalbare, duurzame en snelle nationale en internationale treinverbindingen.

• Er komen geen nieuwe wegen voor gemotoriseerd verkeer. Bestaande wegen worden niet verbreed. Het aantal wegen door natuurgebieden wordt verminderd.

• De provincie zorgt voor snellere routes voor bus en regiotaxi’s, stimuleert aparte busbanen, ook in de steden, en verzorgt voorrang voor bus en regiotaxi’s bij files en knelpunten.

• Gelderland zorgt samen met gemeentes voor voldoende oplaadpunten met groene stroom voor elektrische voer- en vaartuigen.

• De provincie stimuleert innovatief gebruik van vervoer, zoals elektrische deelauto’s en deelfietsen.

• Verkeersongevallen en dodelijke slachtoffers onder mensen en dieren op provinciale wegen worden teruggedrongen. Daarvoor worden instrumenten zoals snelheidsverlagingen, aangepaste weginrichtingen en innovatieve technieken ingezet.

• De provincie zet in op krimp van de luchtvaart. Laagvliegroutes worden niet geaccepteerd en de provincie spreekt zich uit tegen de komst van nieuwe aanvliegroutes over Gelderland.

• Luchthaven Teuge wordt gesloten. Ook blijft de provincie zich verzetten tegen de toekomstige opening van Lelystad Airport.

• De provincie legt recreatieluchtvaart, inclusief pleziervluchten en parachutespringen, aan banden.

• Voor de binnenvaart komt er een einde aan het varend ontgassen en lozen van afval.

Voldoende en schoon water

De kwaliteit van het water draagt in belangrijke mate bij aan een gezonde leefomgeving. Het gronden oppervlaktewater wordt echter vervuild door landbouwgif, medicijnresten, chemische afvalstoffen, microplastics en mest en hormonen uit de veeindustrie. Hierdoor sterven planten en dieren en komt de drinkwatervoorziening in gevaar. Ook verdrogen steeds meer delen van Nederland door klimaatverandering en een kunstmatig laag gehouden waterpeil. Ook de provincie Gelderland kampt met verdroging, niet in de laatste plaats vanwege de miljarden liters grondwater die de Gelderse papierindustrie jaarlijks verbruikt. Het is belangrijk dat de provincie zo snel mogelijk klimaatbestendig wordt. Het is belangrijk om betere wateropvang te realiseren en verdroging en hittestress tegen te gaan. Ook is het hard nodig om de waterkwaliteit te verbeteren. Een natuurvriendelijk waterbeleid zorgt ervoor dat bij de verdeling van water de natuur prioriteit heeft boven economische gebruiksfuncties, zoals landbouw. Door middel van een dynamisch waterpeil en een eerlijke verdeling van water maken we de waterhuishouding weer gezond. Dit is goed voor de soortenrijkdom en het kan de redding betekenen voor boerenlandvogels, die nu mede vanwege lange periodes van droogte sterven door voedselgebrek. Bovendien kunnen lage waterstanden de funderingen van woningen ernstig aantasten.

• De provincie wijst strategische watervoorraden aan om te zorgen voor voldoende en schoon drinkwater en deze krijgen maximale bescherming tegen vervuiling.

• De provincie stelt een waterbesparingsplan op waarin extra aandacht wordt besteed aan besparing bij grootverbruikers zoals landbouw, industrie en datacenters.

• Grondwaterstanden gaan waar nodig omhoog om natuurwaarden te beschermen en (veen)bodemdaling te stoppen.

• De provincie wijst geen gebieden aan voor woningbouw waar problemen kunnen ontstaan bijvoorbeeld door bodemdaling of wateroverlast.

• Alle onttrekkingen van grondwater worden vergunningplichtig.

• Onttrekkingen van grondwater worden beter in kaart gebracht en gemonitord. De grondwaterheffing gaat omhoog.

• Het grond- en oppervlaktewater in Gelderland voldoet (uiterlijk) in 2027 aan de kwaliteitseisen van de Kaderrichtlijn Water. Gelderland neemt daarin de regie en gebruikt al haar instrumenten om te zorgen dat het doel op tijd wordt gehaald.

• Ecologie gaat voor economie: in ruimtelijk beleid wordt een dynamische waterstand leidend. Waterwinning voor economische activiteiten vindt alleen plaats binnen de ecologische grenzen van het gebied.