Schrif­te­lijke vragen over spoorloze wolven

Indiendatum: 11 mrt. 2025
Antwoorddatum: 8 apr. 2025

Vraag 1: Wat vindt u als bevoegd gezag voor de natuur van de grootste wolvenprovincie van de berichtgeving dat uit Europese dna-monitoring blijkt dat een kwart van de Nederlandse wolvenpopulatie zonder verklaring van de radar is verdwenen? 

Antwoord: Wij hebben kennis genomen van de berichtgeving en zijn net zoals de experts benieuwd hoe de wolvenpopulatie zich exact ontwikkelt en waar wolven zich naartoe bewegen. Wij hechten waarde aan de actieve wolvenmonitoring en volgen nauwgezet welke ontwikkelingen hieruit voortkomen en baseren onze uitlatingen op feiten. 

Vraag 2: Waarop baseert u uw uitspraak bij monde van Gedeputeerde Zoet in Nieuwe Oogst van 5 februari 2025 dat de verdwenen wolven “ook in Duitsland kunnen zitten”[1], terwijl uit Europese dna-monitoring blijkt dat dit niet het geval is? 

Antwoord: Actieve wolvenmonitoring voor de gezamenlijke provincies wordt uitgevoerd door BIJ12 en de Zoogdiervereniging en deze data wordt uitgewisseld met meerdere Europese landen. Dit betreft informatie van aangetroffen materiaal uit bijvoorbeeld schadegevallen of ontlasting van wolven. Wanneer er geen materiaal aangetroffen wordt, is het betreffende individu niet in beeld. Ondanks dat geschikt materiaal voor een DNA-bepaling van wolven vaak wel ergens opduikt, geeft de Europese data inzicht in de minimaal aanwezige individuen en kunnen er altijd individuen gemist of nog niet vastgesteld zijn. Bijvoorbeeld in gebieden/ nieuwe territoria waar nog geen actieve monitoring plaatsvindt of waar (nog) geen schadedata uit aanvallen op vee bekend is. Maar ook natuurlijke doodsoorzaken zijn lang niet altijd in beeld, bijvoorbeeld wanneer wolven elkaar doodbijten.

Vraag 3: Staat u over de bevindingen van de verdwenen wolven in contact met Wageningen Environmental Research (WENR), die de dna-monitoring namens Nederland uitvoert? Zo nee, waarom niet? 

Antwoord: Ja, wij staan met BIJ12 en de Zoogdiervereniging in contact over de gegevens die uit de actieve wolvenmonitoring en DNA-analyses door WENR voortkomen. 

Vraag 4: Welk concreet beleid heeft de Provincie op dit moment om inhoud te geven aan haar beschermplicht voor de wolf als het gaat om het voorkomen en zo nodig bestraffen van het illegaal bejagen, doden of verstoren van wolven? Graag een verwijzing naar de concrete beleidsregels. 

Antwoord: Provincie Gelderland heeft daar geen concreet beleid voor, omdat de wolf een strikte wettelijke Europese en nationale bescherming kent. Het illegaal bejagen, doden of verstoren van beschermde diersoorten is een overtreding van de wet waarop gehandhaafd kan worden en waar een forse straf op staat. Wij hebben momenteel echter geen aanleiding om handhavend op te treden. 

Vraag 5: In hoeverre voldoet dit beleid aan het in de richtsnoeren [2] van de Europese Commissie genoemde vereiste van het nemen van passende maatregelen [3] om de illegale jacht doeltreffend te bestrijden (zoals strafbaarstelling, handhaving en bewustmaking)? Graag een verwijzing naar de betreffende passende maatregelen. 

Antwoord: Zie antwoord op vraag 4. Tegen illegale handelingen – die per definitie een overtreding van de wet zijn – zal handhavend opgetreden worden. 

Vraag 6: Bent u bekend met het rapport “Key Actions for Large Carnivore Populations in Europe”[4] waaruit blijkt dat het illegaal doden van grote carnivoren wijdverbreid is in Europa en dat de belangrijkste reden hiervan het gebrek aan maatschappelijke acceptatie van grote carnivoren is? Zo ja, gaat u samen met andere overheden, het OM en de politie de hierin genoemde acties ondernemen om deze illegale praktijken onder de aandacht te brengen, op te sporen en te vervolgen? Zo nee, vindt u dat u als bevoegd gezag en uitvoerende macht de wet naar behoren uitvoert en handhaaft.

Antwoord: Ja, wij zijn bekend met dit rapport. In Gelderland hebben we, op één casus in Stroe in 20215 na, geen concreet bewijs van illegaal gedode wolven. Wij kunnen niet handhaven tegen niet te verifiëren verdachtmakingen zonder bewijslast. 

Vraag 7: Is GS bereid om nader uit te (laten) zoeken hoe op dit moment op onverklaarbare wijze wolven verdwijnen? Zo nee, waarom niet? 

Antwoord: Nee, de ontwikkeling van de wolvenpopulatie wordt actief gemonitord door BIJ12. Wij volgen de uitkomsten en ontwikkelingen hiervan nauwgezet. Ecologen en experts in het artikel in de Volkskrant vrezen voor stroperij, maar maken tegelijkertijd duidelijk dat hier geen bewijs voor is [6]. Op basis van vermoedens en aannames kunnen wij als bestuursorgaan niet handhaven. Wel zullen wij – zoals we dat in alle situaties doen – het samenwerkingsnetwerk met toezichthouders en politie inzetten en continueren om stroperij aan te pakken. 

Vraag 8: Is GS bereid hierbij ook te onderzoeken of er netwerken actief zijn die op afroep betrokken zijn bij het elimineren van wolven, ook op terreinen van particuliere grondeigenaren? Met andere woorden: om na te gaan of er sprake is van systematische eigenrichting? 

Antwoord: Nee, hiertoe zien wij wegens het ontbreken van bewijslast geen aanleiding.

Vraag 9: In hoeverre loopt er al een project samen met de politie voor het vinden van aanwijzingen en bewijzen voor mogelijke stroop op wolven? 

Antwoord: BOA’s en toezichthouders van overheden en terreineigenaren werken al jaren samen met politie om stroperij gezamenlijk op te sporen en aan te pakken. 

Vraag 10: Op welke wijze kan volgens u beter dan nu een vermoeden van (systematische) stroperij aangetoond worden? 

Antwoord: Wij hechten waarde aan de huidige samenwerkingsstructuren en mogelijke intensivering hiervan. Het is daarbij van belang alle oren en ogen in het veld te gebruiken om gevallen waar (vermoedens van) stroperij aan de orde is op te sporen en aan te pakken.

Vraag 11: Kan GS inzicht verschaffen in hoe de monitoring van wolven op dit moment verloopt, welke ontwikkelingen daarbij gesignaleerd worden en in hoeverre deze monitoring toereikend is met het oog op mogelijke illegale praktijken om wolven te laten verdwijnen? 

Antwoord: BIJ12 coördineert namens de gezamenlijke provincies de actieve monitoring van wolven in Nederland, de uitvoering ligt bij de Zoogdiervereniging. Ieder kwartaal rapporteert BIJ12 hierover in de voortgangsrapportage wolf. De meest recente versie is op 13 februari jl. verschenen7. Hier worden alle waarnemingen en ontwikkelingen besproken, dus bijvoorbeeld ook als blijkt dat wolven niet meer aangetoond zijn of er juist nieuwe individuen waargenomen zijn. 

Vraag 12: Hoe kunnen bijvoorbeeld welpen tijdig worden gemonitord, zodat de kans nihil is dat ze verdwijnen alvorens we van hun bestaan weet hebben? 

Antwoord: Wolven worden in bestaande territoria actief gemonitord door BIJ12 en de Zoogdiervereniging (zie antwoord op vraag 11). Dit betreft dus ook actieve monitoring van welpen indien deze aanwezig zijn. 

Vraag 13: Hoe acteert u op grondeigenaren die weigeren om mee te werken aan het monitoren van wolven en/of hun eigen niet-gevalideerde dna-onderzoek verrichten? 

Antwoord: Grondeigenaren hebben het wettelijk recht om te bepalen of zij derden en materialen toelaten op hun terreinen voor wolvenmonitoring. Wij hechten waarde aan constructieve afspraken tussen de onderzoekende partij en terreineigenaar. 

Vraag 14: Steeds meer roedels zijn juist in de bufferzones naast natuur en aangrenzend agrarisch gebied actief: hoe kan hier vanuit monitoring en toezicht meer grip gekregen worden op waar en hoeveel wolven er zijn en welke verstoringen gesignaleerd worden? 

Antwoord: Actieve wolvenmonitoring vindt plaats in gebieden waar zij zich gevestigd hebben. Zodra wolven zich in nieuw gebied vestigen, zal daar ook in samenspraak met de terreineigenaar inzet van actieve monitoring besproken worden. Daarnaast zijn er 'zwervende' wolven, bijvoorbeeld als jonge individuen na 1 tot 2 jaar het ouderroedel verlaten en op zoek gaan naar hun eigen territorium. Daarbij kunnen ze in korte tijd veel kilometers afleggen en gebieden en landsgrenzen passeren. Op die momenten is niet alle informatie bekend en te volgen. Tijdens de zoektocht vallen wolven geregeld onderweg gehouden dieren - meestal schapen - aan. In dergelijke gevallen kan een succesvolle DNA-analyse bruikbaar inzicht over het individu opleveren.

Vraag 15: Er is voor de provincie actieve soortenbescherming van kracht, dit betekent het actief verbeteren van de gunstige staat van instandhouding van de wolf, zoals het vergroten en verbinden van leefgebied. Hoe kan de provincie vanuit haar rol van beschermer samen met gebiedseigenaren en andere partners actieve soortenbescherming gaan bieden als het om de wolf gaat? Hoeveel BOA’s worden er ingezet in de leefgebieden van de wolf en is er extra aandacht bij hen om signalen van stroperij te detecteren, te handhaven en zo nodig aangifte te doen? 

Antwoord: Wij hechten waarde aan open natuurgebieden waar in het wild levende dieren – zoals de wolf – vrij kunnen migreren. Bijvoorbeeld door gebieden te verbinden met ecoducten of andere faunapassages waar we in Gelderland meerdere voorbeelden van kennen. Maar ook door bijvoorbeeld bij ruimtelijke ontwikkelingen rekening te houden met de aanwezige soorten. Dat heeft er op de Veluwe actueel toe geleid dat er – tegen alle verwachtingen van experts in – inmiddels 8 wolventerritoria aanwezig zijn en de soort zich ieder jaar succesvol voortplant. BOA’s die werkzaam zijn binnen de leefgebieden houden mogelijke stroperij in de gaten. Dit zijn onder andere BOA’s van de provincie, terreinbeherende organisaties, gemeenten en wildbeheereenheden. Zij hebben aandacht voor signalen en zo nodig bespreken zij dit met de politie. BOA’s kunnen op grond van hun waarnemingen zelfstandig strafrechtelijk optreden, aangifte is niet nodig. 

Vraag 16: Hoe zit het bijvoorbeeld met toezicht en handhaving op het verschijnsel van voeren van frikandellen in de berm van de weg, waardoor al dan niet opzettelijk aanrijdingen van wolven wordt uitgelokt? 

Antwoord: Wij betreuren het feit dat mensen wilde dieren zoals de wolf om uiteenlopende redenen voeren. Een voorbeeld is de niet schuwe wolf die in het voorjaar van 2024 opdook rond Ermelo. Door BOA's en toezichthouders is actief toezicht gehouden op het mogelijk voeren, benaderen en verstoren van wolven. Helaas is niet 24 uur per dag een gebied zo groot als de (Noord) Veluwe te handhaven op het feit of iemand voer achterlaat in de natuur. 

Vraag 17: Welke signalen krijgt GS van de kant van de professionele jagers in de gebieden van grote, maar juist ook kleinere gebiedseigenaren? Kunnen zij een rol spelen in het opsporen van mogelijke misstanden en stroop op wolven? Antwoord: Ons zijn signalen die duiden op stroperij van wolven vanuit jagers onbekend. Zij zouden hierin wel een rol kunnen spelen (zie antwoord vraag 10).

Vraag 18: Is GS bereid om de handen ineen te slaan met de terreinbeheerders, ook met de kleinere, voor het ontwikkelen van beleid om stroop op wolven te bestrijden en te voorkomen? 

Antwoord: Stroperij is een illegale activiteit en een overtreding van de wet, daar is geen aanvullend beleid voor nodig. Er bestaan al samenwerkingsstructuren met toezichthouders, BOA's en politie om stroperij tegen te gaan. 

Vraag 19: Hoe kijkt GS aan tegen de mogelijkheid om het in te stellen “24x7 team” voor calamiteiten met de wolf een bredere opdracht mee te geven en ook te laten acteren op calamiteiten tegen de wolf? 

Antwoord: Het instellen van een 24/7 team voor calamiteiten met de wolf, waartoe uw Staten ons college heeft opgeroepen in de aangenomen motie 25M5, ziet toe op ingrijpen bij calamiteiten en incidenten met wolven in het kader van de openbare orde en veiligheid. Dit team is niet 24/7 actief onderweg in het veld om incidenten/ calamiteiten op te sporen, maar zal optreden wanneer zich een incident of calamiteit voordoet. Daarmee verschilt het dusdanig van aard dat uw geschetste mogelijkheid daarbinnen niet past. Toezicht op stroperij is belegd bij lokale en regionale toezichthouders en handhavers, professionals die het veld kennen en vaak in het veld aanwezig zijn en zo tegen stroperij kunnen acteren. 

Vraag 20: De wolf heeft zich in 2018 in Nederland gevestigd. Als in zeven jaar tijd al bijna een kwart van de populatie is verdwenen en deze ontwikkeling zich de komende jaren doorzet, wat betekent dit volgens u voor de verplichting die Nederland op grond van de Habitatrichtlijn heeft om de wolf in een gunstige staat van instandhouding te brengen en te houden? 

Antwoord: Of er een effect van mogelijk verdwenen wolven op de staat van instandhouding is, moet blijken uit de actieve wolvenmonitoring van BIJ12 en de bepaling en monitoring van de staat van instandhouding van de wolf waar het ministerie van LVVN verantwoordelijk voor neemt op lidstaatniveau onder de Landelijke Aanpak Wolf (zie hoofdstuk 4.4B). [8]

Gedeputeerde Staten van Gelderland 
Daniël Wigboldus - Commissaris van de Koning 
Johan Osinga - Secretaris