Schrif­te­lijke vragen over droogte in de natuur

Indiendatum: aug. 2018
Antwoorddatum: 28 sep. 2018

Vragen en de beantwoording:

1. De provincie is verantwoordelijk voor de natuur. Heeft u overleg met de natuurbeheerorganisaties, en heeft u hen laten weten dat de provincie zal bijspringen bij acties om dieren en planten te redden ?

De natuurbeheerorganisaties zijn goed in staat gebleken om zelf noodmaatregelen te treffen zoals het geven van extra water aan dieren en het neerzetten van de nectarkroeg op het Kootwijkerzand voor onder andere de Kleine heivlinder. Beheerders hebben daarbij dankbaar gebruik gemaakt van praktische hulp van vrijwilligers en brandweer. Zij hebben aangegeven geen hulp van de provincie nodig te hebben.

2. Kunt u aangeven welke natuurdoelen de provincie heeft, en wat per doel het effect is van deze droogte op het behalen van het doel ?

De natuurdoelen zijn beschreven in het natuurbeheerplan van de provincie Gelderland (https://www.gelderland.nl/Natu... en https://www.gelderland.nl/Kaartenencijfers/kaartnatuurbeheerplan.html).
Voor de effecten van de droogte verwijzen wij u graag naar de statenbrief Stand van zaken droogte in Gelderland die u gelijktijdig met deze antwoorden worden aangeboden.

3. Zijn er door de droogte extra financiële middelen nodig, en/of extra tijd, om de natuurdoelen te kunnen behalen ? Zo ja, zult u met een voorstel daarvoor komen ?

Nee, tot op heden is geld nog niet het probleem gebleken om directe maatregelen te treffen. Het zou kunnen dat het behalen van de natuurdoelen in enkele gevallen iets langer duurt.

4. Wie moet de extra kosten (zoals het vervoer van water naar de drinkplaatsen) en het herstel van de schade aan de natuur betalen ?

Zie vraag 3. In principe zijn de extra kosten voor rekening van de beheerder of initiatiefnemer.

5. Natuurorganisaties hebben gevraagd om een “klimaatstresstest” voor de natuur, om te controleren of de natuur voldoende bestand is tegen de klimaatverandering12. Is de provincie, die verantwoordelijk is voor de natuur, daar al bij betrokken, en vindt u dat de provincie daar een bijdrage aan moet doen ?

Veel maatregelen die nu in voorbereiding en uitvoering zijn, zoals het realiseren van nieuwe natuur en het uitvoeren van herstelmaatregelen, zijn gericht op het minder kwetsbaar maken van de natuur voor onder andere klimaatverandering. Wij zullen de gevolgen van deze extreem droge zomer en met terreinbeheerders en waterbeheerders onderzoeken (monitoren) en bezien welke maatregelen aanvullend nodig en gewenst zijn.

6. Vindt u ook dat de natuur robuuster moet worden gemaakt, zodat ze zichzelf beter kan redden, bijvoorbeeld door het dieren mogelijk te maken naar de uiterwaarden te trekken in tijden van droogte, om water te zoeken ? Zo ja, welke doelen heeft de provincie op dit gebied, en wat is er al aan gedaan ?

Wij zijn bezig om natuurgebieden te verbinden en robuuster te maken. Hiervoor is het Gelders Natuur Netwerk (GNN) en het soortenbeleid. Zo worden in het kader van het GNN gebieden vergroot. Via het soortenbeleid en ecologische verbindingszones worden natuurgebieden beter met elkaar verbonden.

7. In hetzelfde artikel pleiten de natuurorganisaties ook voor hogere grondwaterstanden, zodat er meer water kan worden vastgehouden voorafgaand aan een periode met droogte. Werkt de provincie daar al aan ?

Ja, de provincie werkt met partners aan de realisatie van klimaatrobuuste watersystemen om te kunnen inspelen op verwachte weersextremen (wateroverlast en watertekort). Hierbij vormt het vasthouden van (grond)water een relevant onderdeel. Daarnaast werkt de provincie aan vergroting en herstel van verdroogde natuurgebieden, waarbij hogere grondwaterstanden worden gerealiseerd. Op basis van de ervaringen van dit jaar zullen wij met de waterschappen nagaan of er nog aanvullende maatregelen nodig zijn.

8. Volgens RAVON toont deze periode van droogte aan dat 'de huidige inrichting van beken niet toekomstbestendig is'. Als beken meer hun natuurlijke loop zouden terugkrijgen, met veel kronkels en met bomen erlangs, zouden ze minder snel droogvallen. Wat gaat u daaraan doen ?

Zie het antwoord op vraag 6 en 7. Veel beken in de Achterhoek zijn altijd al gevoelig voor droogval. Deze droogte is zo extreem dat ook beeksystemen op de Veluwe die nog nooit droogvielen dat nu wel doen. Deze extreme droogte had ook met meanderende beken veel droogval gegeven.

9. Rond natuurgebieden zijn nog veel hekken en rasters aanwezig. Kunt u aangeven in welke gebieden de dieren geen toegang meer hebben tot oppervlaktewater, en wat gaat u daaraan doen ? Gaat u met de terreinbeherende organisaties in overleg hierover ?

Wij kunnen niet aangeven waar de dieren geen toegang hebben tot oppervlaktewater door de aanwezigheid van hekken en rasters. De ervaring van deze zomer is dat terreinbeheerders, maar ook particulieren en andere organisaties, prima weten waar dieren hulp nodig hebben om bij water te kunnen komen. Een woord van dank voor de inzet van beheerders, vrijwilligers, brandweer e.d. is hier wel op zijn plaats.

10. Volgens de antwoorden13 op onze vragen is het Waterakkoord destijds niet getoetst aan de Natuurbeschermingswet en de Flora en faunawet. Is inmiddels nagegaan wat de nieuwe wet Natuurbescherming voor gevolgen heeft voor het Waterakkoord en de verdringingsreeks ? Op welke plaats in de verdringingsreeks staat bijvoorbeeld water dat van groot belang is om rodelijstsoorten te laten overleven, of dat nodig is voor habitatrichtlijnsoorten ?

De verdringingsreeks heeft een wettelijke basis en behoeft niet apart getoetst te worden aan de wet Natuurbescherming. Verder verwijzen wij u graag naar de statenbrief Stand van zaken droogte in Gelderland die gelijktijdig met deze antwoorden wordt aangeboden.

11. Volgens de antwoorden op onze vragen in 2016 was de verdringingsreeks de laatste jaren niet in gebruik genomen. Is dat inmiddels wel het geval, en wat is het gevolg ervan ? (Hebben bijvoorbeeld de vistrappen en passages nog voldoende water ?)

Er is een landelijk draaiboek droogte en eveneens een Draaiboek Droogte Gelderland 2018. Volgens het landelijke draaiboek is op 1 augustus opgeschaald naar code oranje: “feitelijke landelijk watertekort”. Toch is er voor de Gelderse inlaatpunten vanuit de rivieren of Randmeren nog geen formele beperking, wel is het praktisch lastig om bij sommige gemalen voldoende water in te laten door de lage waterstand. De waterschappen verbieden beregening uit oppervlaktewater al veel eerder in gebieden waar geen waterinlaat mogelijk is. In met name OostGelderland staat het water stil of vallen watergangen droog. In het gebied van het Twentekanaal waar rijkswater kan worden ingelaten is door het waterschap toch al halverwege juli een beregeningsverbod uit oppervlaktewater ingesteld om voldoende water beschikbaar te hebben voor waterverversing in stedelijk gebied.

12. LTO heeft gevraagd om crisismaatregelen voor de boeren14. LTO vraagt onder andere om het beregeningsverbod (verbod onttrekken oppervlaktewater en grondwater) niet aan te scherpen. Maar dat verbod is er juist om de problemen in de natuur niet nog groter te maken. Bent u bereid om ook over crisismaatregelen voor de natuur na te denken ?

Dat hebben we gedaan. Deze zomer is op regionaal en landelijk niveau overleg gevoerd over maatregelen om met droogte om te gaan. Er zijn diverse maatregelen getroffen, ook voor natuurgebieden. Zo is het water in de Grift in de Vallei op peil gehouden tbv de Binnenveldse hooilanden en zijn in de gebieden Arkemheen/Eemland en Oosterwolde water aangevoerd voor een optimaal peilbeheer. Ook zijn beregeningsverboden voor oppervlaktewater getroffen en in sommige gebieden voor grondwater rond natuurgebieden met name in de Achterhoek. Daarnaast is een oproep gedaan voor zuinig grondwatergebruik waaronder drinkwater.

De vragen en beantwoording zijn ook gepubliceerd op de site van de Provincie Gelderland.