Vragen over jacht op zwanen

Indiendatum: apr. 2016
Antwoorddatum: 26 apr. 2016

In het debat over de jacht op zwanen in de Statenvergadering van woensdag 2 maart bleven enkele vragen onbeantwoord.

Vraag 1:
Onze fractie werd er op attent gemaakt dat een van de Bijzonder Opsporingsambtenaren van de provincie, jaagt in een jachtveld dat ligt in de regio waar hij toezicht houdt in verband met de “groene wetten”. In andere provincies schijnt deze combinatie niet toegestaan te zijn. Is dit in Gelderland toegestaan, en is er dan geen kans op het ontstaan van een schijn van belangenverstrengeling?

Antwoord:
Jagen en het houden van toezicht in hetzelfde gebied is niet toegestaan. De betreffende buitengewoon opsporingsambtenaar verricht geen toezichtstaken in het gebied waar hij beheer en schadebestrijding uitvoert en in gebieden waar hij wel toezichtstaken uitvoert voert hij geen beheerstaken uit. Door deze scheiding is er geen sprake van belangenverstrengeling.

Vraag 2:
In de natuurbeschermingswetvergunning die jagen in natuurgebieden mogelijk maakt (zaaknummer 2014-008363) staat: "Er dient een voorstel voor compartimentering te worden ingediend bij Gedeputeerde Staten. Dit voorstel dient voorzien te zijn van een duidelijke kaart waarop voor het gebied Rijntakken tevens de aanwezige Beverburchten zijn aangegeven. Arkemheen omvat twee compartimenten gescheiden door de Arkervaart. Voor Rijntakken en Veluwerandmeren dienen de compartimenten aan te sluiten op landschappelijke eenheden zoals één uiterwaard met in het veld herkenbare begrenzing. In de compartimentering voor Veluwerandmeren dient tevens de bufferzone te worden aangegeven welke minimaal 200 m breed dient te zijn. Van deze vergunning mag geen gebruik worden gemaakt voordat het compartimenteringsvoorstel door Gedeputeerde Staten is goedgekeurd." Per wanneer is de compartimenteringskaart goedgekeurd, en mag de vergunning gebruikt worden, en wanneer is de Faunabeheereenheid daarvan op de hoogte gesteld?

Antwoord:
Het vorenstaande voorschrift is opgenomen ter voorkoming van significante verstoring in en nabij de Natura-2000 gebieden Rijntakken, Arkemheem en Veluwerandmeren als gevolg van schadebestrijding. Voorkoming van significante verstoringen zijn immers het uitgangspunt van de Natuurbeschermingswet 1998. De Faunabeheereenheid heeft de vereiste kaarten uitgewerkt en aan de provinciale toezichthouder ter beoordeling voorgelegd. De kaarten zijn vooralsnog niet ter goedkeuring aan Gedeputeerde Staten voorgelegd maar wel op ambtelijk niveau beoordeeld en akkoord bevonden.
Er is in de geest van de voorschriften van de vergunning gehandeld, niet conform de letter van de voorschriften. We zullen de procedure daarop verbeteren.
De inhoudelijke beoordeling zou overigens niet anders uitvallen. We hebben ook geen signalen dat er sprake is geweest van significante verstoring.
In de periode van 1 april 2016 tot 1 oktober 2016 mag geen gebruik gemaakt worden van de vergunning. Momenteel worden de kaarten door de FBE geactualiseerd en voorafgaand aan de komende beheer periode (vanaf 1 oktober 2016) zal een formeel besluit worden genomen.

Vraag 3:
In bijlage 2 van de artikel 69 rapportage over het gebruik van de ontheffing knobbelzwanen is te lezen dat 9 WBE’s zwanen hebben afgeschoten zonder dat (de vereiste) preventieve maatregelen zijn gemeld. Zo zijn bijvoorbeeld door WBE Wijchen 31 zwanen geschoten, en door WBE De Berkelstreek 28. Waaruit blijkt dat de vereiste preventieve maatregelen (hoewel ze niet zijn gemeld) wél zijn genomen, zoals werd beweerd in de Statenvergadering?

Antwoord:
Het nemen van preventieve maatregelen is een standaard voorwaarde bij schadebestrijding en ook bij de knobelzwaan opgenomen in de voorschriften (1c). In de jaarrapportages geeft de FBE aan welke preventieve maatregelen hiervoor worden gebruikt. Het registreren van deze maatregelen is niet voorgeschreven.

Vraag 4:
Volgens de Flora- en Faunawet dient onnodig lijden bij het afschieten van dieren te worden voorkomen. Wie de schokkende beelden over de jacht op zwanen in de uitzending van EenVandaag bekijkt, krijgt de stellige overtuiging dat dit geen incident is, maar dat het inherent aan de methode van het schieten van vliegende zwanen met hagel is. In het “Richtsnoer Ganzendoden” van de Raad voor Dierenaangelegenheden over het neerschieten van ganzen staat over het doden van ganzen met hagel : “Met het hagelgeweer wordt meestal geschoten op vliegende ganzen. Daardoor is het schot minder nauwkeurig en is de kans op niet-dodelijke verwondingen groter.” en “Over de afweging of welzijnsaantasting door niet-dodelijke verwondingen als gevolg van afschot met het hagelgeweer opweegt tegen de economische schade aan het agrarisch bedrijf en het verkrijgen van voedsel voor de mens, is de Raad verdeeld.” Een zwaan is drie a vier keer zwaarder dan een gans. De kans dat een zwaan door hagel niet-dodelijk in de vlucht getroffen wordt, en aangeschoten ter aarde stort, waarbij de kans op botbreuken aanwezig is, is in alle waarschijnlijkheid groter dan bij een gans. Volgens de gedeputeerde wordt er op dit moment onderzoek gedaan naar de methoden waarop zwanen en ganzen gedood mogen worden. De nieuwe lijst met toegestane methoden gaat echter pas in 2017 in. De kans lijkt ons groot dat het gebruik van een hagelgeweer bij zwanen dan verboden wordt. De provincie heeft eerder een onderzoek laten doen door het Nederlands Forensisch Instituut naar het gebruik van een hagelgeweer voor het schieten van wilde zwijnen in de bebouwde kom van Epe. Waarom zijn Gedeputeerde Staten niet bereid per direct in Gelderland onderzoek te doen of het lijden van zwanen en ganzen bij gebruik van een hagelgeweer niet buitenproportioneel is, en in strijd met de Flora- en Faunawet?

Antwoord:
Het enige effectieve alternatief voor hagel is het kogelgeweer. Het gebruik van een kogelgeweer voor de jacht op zwanen kan voor zwanen op de grond op grotere afstand wenselijk zijn maar brengt bij verkeerd gebruik ook risico’s met zich mee voor de veiligheid van de omgeving. De kogelbaan van een kogel uit een kogelgeweer is vele malen groter dan het hagelgeweer. Dit betekent dat in bepaalde omstandigheden een kogel ook op grote afstand nog gevaarlijk kan zijn terwijl een hagelgeweer maar een effectief bereik heeft van 30 – 40 meter. We vinden het daarom van belang dat de jager zelf, rekening houdend met de specifieke omstandigheden, deze afweging kan maken. Het doen van onderzoek naar de middelen is een taak van het Faunafonds. Het Faunafonds heeft positief geadviseerd over onze ontheffing voor het bestrijden van de schade door knobbelzwanen.

Vraag 5:
Als de zwaan niet-dodelijk neergestort is, zal de zwanenjager het dier met de hand willen doodmaken. Het “Richtsnoer Ganzendoden” zegt over het doden van zieke ganzen in een stedelijke omgeving : “Nadat de dieren in handen gekregen zijn, is doding door middel van een letale injectie het meest welzijnsvriendelijk, tenzij de dieren daarvoor eerst op transport moeten. De neksteek, cervicale dislocatie en decapitatie zijn pijnlijk en niet meteen dodelijk. Bovendien is cervicale dislocatie moeilijk uitvoerbaar bij ganzen en is decapitatie niet publieksvriendelijk vanwege de bloederigheid.” Door jagers wordt cervicale dislocatie vaak gebruikt. Als cervicale dislocatie bij ganzen al moeilijk uitvoerbaar is, zal dat bij de grotere zwanen nog meer het geval zijn. Op het filmpje van mevr. van Rooy bij Een Vandaag is te zien hoe jagers een gewonde zwaan dood maken (“doodmartelen”). Hoe worden aangeschoten zwanen in Gelderland door jagers doodgemaakt? Welke methoden hebben Gedeputeerde Staten in de ontheffing toegestaan?

Antwoord:
In de ontheffing knobbelzwaan worden, behoudens gebruik van het geweer, geen methoden voor het doden genoemd. Op grond van artikel 47 Flora- en faunawet dient onnodig lijden te worden voorkomen. Wij vertrouwen er op dat degene die in Gelderland zijn belast met de uitvoering van de schadebestrijding voor een snelle en effectieve methode kiezen. Indien wij ter plaatse constateren dat zij dat niet doen kunnen wij optreden.

De bijeenkomst over Fauna in de nieuwe wet natuurbescherming op 16 maart geeft aanleiding tot de volgende vragen.

Vraag 6:
Bij de bijeenkomst werd gesteld dat er 130 maal per jaar gecontroleerd wordt. Wat houden deze 130 controles in ? Hoe vaak is het schieten van zwanen in 2015 gecontroleerd, waarop is bij deze controles gelet, en welke constateringen zijn er gedaan?

Antwoord:
Het genoemde aantal betreft controles door toezichthouders van de provincie zelf op de naleving van de ontheffingen en vrijstellingen die zijn verleend op basis van de Flora- en Faunawet. Bij deze controles wordt gelet op de naleving van de verbodsbepalingen, voorschriften in ontheffingen en vrijstellingen. Voor een deel zijn deze controles planmatig, voor een deel reactief op basis van klachten en meldingen en daarnaast nog het vrije veld toezicht. We gebruiken daartoe informatie van derden (zoals FBE en netwerk partners) om de effectiviteit voor heterdaad gebiedstoezicht (surveillance) te vergroten.
Het aandeel knobbelzwanen (circa 400) in het totale beheer (in verhouding tot circa 30.000 ganzen, 4000 zwijnen, 1600 herten) is minimaal.Knobbelzwanen hebben geen hogere prioriteit in het toezicht dan andere diersoorten. Bij de controles in 2015 zijn met betrekking tot zwanen geen constateringen gedaan.

Vraag 7:
Is het inderdaad zo dat het afschieten van zwanen en ganzen tegenwoordig niet meer 24 uur tevoren hoeft te worden gemeld, zoals werd gezegd bij de bijeenkomst op 16 maart? Hoe kunnen de handhavers van de provincie dan beoordelen hoe het er aan toegaat als jagers niet tevoren gewaarschuwd zijn?

Antwoord:
Wij kennen geen meldplicht vooraf. Wij achten dat niet werkbaar door het grote aantal beheeractiviteiten in Gelderland. Zie ook het antwoord op vraag 6.

Vraag 8:
Bent u bereid na het zien van de beelden van Een Vandaag de (zwanen)jagers (weer) te verplichten de jacht 24 uur tevoren te melden?

Antwoord:
Nee, zie antwoord op vraag 7.

Vraag 9:
Bij de bijeenkomst op 16 maart werd gedacht dat het toestaan van een hagelgeweer of een kogelgeweer een politieke keuze is, en niet een keuze die alleen op technische gronden kan worden gemaakt op grond van het artikel van de Flora- en Faunawet dat onnodig lijden moet worden voorkomen. Is dat inderdaad het geval?

Antwoord:
Zie antwoord op vraag 4

Op Facebook is een melding gedaan van een dode, en een aangeschoten en gewond achtergelaten zwaan bij een forellenvisvijver bij Doornspijk.

Vraag 10:
Bent u bereid deze zaak onmiddellijk te (laten) onderzoeken? (Waarom worden daar zwanen geschoten? Welke verwondingen heeft de zwaan? Waarom is de zwaan gewond achtergelaten? Hoe is de inzet van de dierenambulance geweest? Heeft de dierenambulance direct toestemming van de politie gekregen om uit te rijden? Etcetera.)

Antwoord:
Er is over deze zaak geen directe melding bij ons gedaan. Gezien de termijn tussen het incident en het moment dat wij er kennis van hebben genomen achten wij het niet effectief om nog nader onderzoek te doen.

Vraag 11:
Als blijkt dat er ter plekke geen schade is, en dat de zwaan ten onrechte met een ontheffing van de provincie geschoten is, bent u dan bereid de zwaan op kosten van de Faunabeheereenheid te laten verzorgen bij een vogelopvang of vogelklas?

Antwoord:
Neen. We hebben geen rol in de verzorging of opvang.

Gedeputeerde Staten van Gelderland
ing. J. Markink - plv. Commissaris van de Koning
M.M. Rajkowski-Vijfschagt - plv. secretaris