Agendaverzoek Rechten van de Natuur

Initiatieven
Agendaverzoek Rechten van de Natuur

19 september 2024

Agendaverzoek: Rechten van de Natuur: kansen voor de Gelderse natuur

Ik verzoek u een debat over dit onderwerp te agenderen in een beeldvormende bijeenkomst in het najaar van 2024. De inzichten uit deze bijeenkomst kunnen door de fracties worden meegenomen bij de behandeling van de nieuwe Gelderse Omgevingsvisie.

1 Inhoud en aanleiding

De provincie is verantwoordelijk voor de bescherming en verbetering van de natuur[1], het regionale waterbeleid[2] en de verlening van milieuvergunningen aan bedrijven met een provinciaal belang.

Ondanks alle afspraken, beleidsinspanningen en wettelijke instrumenten ter bescherming van natuur, water en milieu blijft de toestand van natuur en water zorgwekkend[3], en veroorzaken economische activiteiten nog altijd milieuschade.

In deze context vraagt een groeiende groep juristen, wetenschappers, burgers en politici zich af of het huidige milieu- en natuurbeschermingsrecht de belangen van de natuur wel voldoende waarborgt. Deze internationale beweging, waarvan de Nederlandse pleitbezorgers zich hebben verenigd onder de noemer Rechten van de Natuur[4], onderzoekt hoe we vanuit de erkenning dat de natuur inherente rechten heeft, de belangen van de natuur beter kunnen meewegen in beleid en beslissingen.

Het concept Rechten van de Natuur kan interessante en vernieuwende inzichten opleveren die de natuur en het milieu in de provincie vooruit kunnen helpen.

Voor de beeldvorming is het verzoek om een ronde tafel te organiseren met vertegenwoordigers van de beweging Rechten van de Natuur en andere experts om de volgende vragen te onderzoeken:

Wat houdt Rechten van de Natuur in? Op welke specifieke natuur kan het van toepassing zijn? Welke partijen kunnen de belangen van de natuur vertegenwoordigen?
Wat doet de Stichting Rechten van de Natuur? Welke initiatieven lopen er in Nederland?
Waarin verschilt Rechten van de Natuur van het huidige milieu- en natuurbeschermingsrecht, hoe verhoudt het zich tot het omgevingsrecht en wat is de meerwaarde ervan? Hoe verhoudt Rechten van de Natuur zich tot particulier eigendom en het eigendomsrecht? Hoe kan Rechten van de Natuur worden meegenomen in beleid?
Wat zijn de gevolgen van het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan bijvoorbeeld een bos of rivier?
In hoeverre kan Rechten van de Natuur onze kijk op en waardering van onze natuurlijke omgeving veranderen en andere benaderingen van natuurherstel stimuleren?
Welke concrete kansen biedt Rechten van de Natuur in Gelderland, bijvoorbeeld in gebiedsprocessen en bij projectbesluiten? Welke rol is daarbij weggelegd voor verschillende stakeholders, waaronder de provinciale politiek?

Mogelijke genodigden:

Jessica den Outer[5], milieujurist, oprichter van de Stichting Rechten van de Natuur en ambassadeur voor het Harmony with Nature-programma van de Verenigde Naties.
Tineke Lambooy[6], hoogleraar aan de Nyenrode Business Universiteit en voorloper op het gebied van ‘Rechten van de Natuur’. Tineke Lambooy deed onder andere onderzoek naar de mogelijkheid om de Waddenzee rechten te verlenen.[7]
Wim Eikelboom, rivierjournalist en ambassadeur van het platform Schone IJssel.[8]
Matthijs Schouten[9], emeritus buitengewoon hoogleraar ecologie en filosofie van het natuurherstel, en pleitbezorger voor Rechten van de Natuur.
Rob Wertheim[10], bestuurs- en omgevingsrechtspecialist.
Andere experts van buiten de beweging (ecoloog, grondeigenaar, TBO, betrokkenen bij gebiedsprocessen natuur…..)

2 Achtergrond

De beweging Rechten van de Natuur is ingezet in 2008, toen Ecuador als eerste land ter wereld de rechten van de natuur vastlegde in de grondwet.[11] Twee jaar later volgde Bolivia.
In 2017 werd de Whanganui rivier in Nieuw-Zeeland als eerste rivier ter wereld aangemerkt als rechtspersoon.[12] In 2022 verleende Spanje het Natura 2000-stroomgebied Mar Menor eigen rechten na een ‘wetgevingsinitiatief’ dat door meer dan 600.000 handtekeningen was ondersteund.[13] Inmiddels zijn er wereldwijd ruim 400 initiatieven die de rechten van de natuur erkennen in lokale en nationale wetgeving. Bron: Eco Jurisprudence.

Ook in Nederland volgen de initiatieven voor Rechten van de Natuur elkaar snel op.[14]

Sinds de petitie voor wettelijke rechten voor de Maas, die in 2020 werd aangeboden aan de Tweede Kamer[15], zijn er meerdere onderzoeken gestart naar de mogelijkheid om de natuur rechtspersoonlijkheid te verlenen en hebben diverse politieke partijen moties en initiatiefvoorstellen ingediend over Rechten van de Natuur.

In Culemborg en Nijmegen[16] zijn dit jaar moties ingediend over rechten van de natuur in relatie tot de omgevingsvisie en pilots.
In Zwolle denkt een groep omwonenden na over meer rechten voor de IJssel[17], die ook voor Gelderland een belangrijke rivier is.

Tijdens een beeldvormende bijeenkomst kan van gedachten worden gewisseld over de rol die de provincie Gelderland zou kunnen spelen bij initiatieven vanuit Gelderse gemeenten en de samenleving.

Danielle van de Weerd - Partij voor de Dieren

Lester van der Pluijm - Partij voor de Dieren

Charlotte de Roo – GroenLinks

Stan Hellegers, D66

[1] https://www.gelderland.nl/themas/natuur

[2] https://media.gelderland.nl/Factsheet_water_63a76b31a8.pdf

[3] https://www.nu.nl/binnenland/6313809/opnieuw-blijkt-nederland-ligt-niet-op-koers-om-natuurdoelen-te-halen.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F; https://www.binnenlandsbestuur...

[4] https://www.rechtenvandenatuur.org/

[5] https://www.jessicadenouter.com/

[6] https://www.nyenrode.nl/nieuws...

[7] https://www.waddenacademie.nl/fileadmin/inhoud/pdf/04-bibliotheek/2022-04_Granting_Rights_of_Nature_to_the_Wadden_Sea.pdf

[8] https://www.rtvoost.nl/nieuws/2266359/ambassadeur-van-de-ijssel-wim-eikelboom-de-rivier-moet-weer-drinkbaar-worden; https://www.rechtenvandenatuur.org/post/rivieren-onze-bondgenoten-in-klimaatverandering