Schrif­te­lijke vragen Dreigende drink­wa­ter­crisis

Indiendatum: 6 apr. 2023

Geacht college,

Het RIVM heeft op 3 april 2023 een rapport[1] uitgebracht waarin het schrijft dat het niet zeker is of in 2030 voldoende schoon grond- en oppervlaktewater beschikbaar is om de leveringszekerheid van drinkwater te kunnen garanderen.
Gelderland, waar drinkwater wordt gewonnen uit grondwater, is een van de provincies waar nu al niet genoeg reserves beschikbaar zijn om op piekmomenten direct drinkwater te kunnen garanderen.
Knelpunten van de dreigende watertekorten zijn volgens het RIVM de toenemende watervraag van huishoudens en economische activiteiten, droogte en vervuiling van grondwater en oppervlaktewater.[2]
Drinkwaterbedrijven moeten de komende 6 jaar miljarden investeren in nieuwe waterbronnen en in nieuwe technieken om het water te zuiveren.[3] Vitens zit nu al financieel klem.

De bevindingen in het RIVM-rapport komen niet uit de lucht vallen. De Verenigde Naties waarschuwen al jaren voor wereldwijde watertekorten die snel oplopen als gevolg van klimaatverandering.[4]

1. Heeft u kennisgenomen van de conclusies en aanbevelingen van het RIVM-rapport en welke gevolgen gaat u hieraan geven voor Gelderland?

2. Onderschrijft u de urgentie van de drinkwatercrisis die nu dreigt en die boven op de klimaatcrisis, de biodiversiteitscrisis, de stikstofcrisis en de energiecrisis komt?

3. Bent u ervan op de hoogte dat de kwaliteit van het Nederlandse grond- en oppervlakte zo slecht is dat Nederland de doelen van de Kaderrichtlijn Water waarschijnlijk niet gaat halen?[5]

4. Is bovenstaande voor u een reden om de watercrisis uit te roepen in Gelderland? En zo niet, waarom niet?

5. Bent u het met de Partij voor de Dieren eens dat de oorzaken (knelpunten) van het (drink)waterprobleem moeten worden aangepakt om het probleem structureel op te lossen?

6. Vindt u dat de aanwijzing van elf drinkwaterreserveringsgebieden en de beschermingsregels voor drinkwaterwingebieden in de geactualiseerde Omgevingsverordening volstaan om de leveringszekerheid van drinkwater in de toekomst te garanderen?

7. Welke bronmaatregelen neemt de provincie momenteel om het tekort aan en/of de vervuiling van grondwater tegen te gaan?

Grondwatervervuiling

8. Heeft u de aanwezigheid van landbouwgif[6] in het grondwater in de provincie Gelderland in beeld? Zo niet, waarom niet? Zo ja, waar zijn deze gegevens te vinden?

9. Heeft u meer in het bijzonder de aanwezigheid van bentazon[7] en glyfosaat[8] in het grondwater in de provincie in beeld? Zo niet, waarom niet? Zo ja, waar zijn deze gegevens te vinden?

10. Wat doet de provincie momenteel om grondwatervervuiling door landbouwgif aan te pakken bij de bron?

11. Heeft u de omvang van het gebruik van landbouwgif in de provincie in beeld, in ieder geval op de eigen gronden van de provincie? En zo niet, waarom niet?

12. In hoeverre vindt u het te rechtvaardigen dat de velden in Gelderland nog steeds oranje kleuren vanwege het gebruik van glyfosaat?[9]

13. Overweegt u om een verbod op het gebruik van landbouwgif als voorwaarde op te nemen in pachtovereenkomsten van de provincie, in navolging van de provincies Noord-Holland en Noord-Brabant?[10] En zo niet, waarom niet?

14. Heeft u de aanwezigheid van nitraat[11] uit mest in het grondwater in Gelderland in beeld? Zo niet, waarom niet? Zo ja, waar zijn deze gegevens te vinden?

15. Wat doet de provincie momenteel om uitspoeling van nitraat in het grondwater aan te pakken bij de bron?

Grootverbruik van grondwater

De provincie is verantwoordelijk voor de vergunningverlening voor grondwateronttrekkingen voor grootschalige industriële toepassingen (meer dan 150.000 m3/jaar).[12] In Gelderland betalen grootverbruikers van grondwater die jaarlijks meer dan 100.000 m3 aan het grondwater onttrekken, een grondwaterheffing van € 0,013 per kubieke meter onttrokken grondwater.[13]
Uit onderzoek van de Rekenkamer Oost[14] uit september 2022 blijkt dat de registratie van grondwateronttrekkingen bij de provincie Gelderland niet op orde is en dat de vergunningverlening kritischer onder de loep moet worden genomen.

16. In hoeverre vindt u het gezien de dreigende drinkwatertekorten en de verdroging in Gelderland nog verdedigbaar dat er voor grondwatergebruik tot 100.000 m3 geen grondwaterheffing wordt geheven?

17. Heeft u plannen om dit plafond te verlagen?

18. In hoeverre vindt u het gezien de dreigende drinkwatertekorten en de verdroging in Gelderland nog verdedigbaar dat grootverbruikers een heffing van slechts € 0,013 per kubieke meter grondwater betalen?

19. Heeft u plannen om deze heffing te verhogen?

20. Heeft u plannen om nadere voorwaarden te stellen aan de vergunningverlening voor grondwateronttrekkingen voor grootschalige industriële toepassingen? Zo ja, welke?

21. Klopt het dat kartonfabriek Parenco, die 5,4 miljard liter per jaar aan het grondwater onttrekt[15], nog ruimte in de vergunning heeft? En zo ja, gaat u hier beperkingen aan stellen?

22. Wat gaat u samen met de waterschappen doen om het grondwaterverbruik voor beregening in de landbouw in beeld te krijgen en te minimaliseren?

23. Heeft u al stappen gezet om gevolg te geven aan de uitkomst van het onderzoek van de Rekenkamer Oost? Zo ja, welke?

Grondwater en bodem sturend bij gebiedsaanpak

In november 2022 is het onderzoek “Grondwater: onzichtbaar en onmisbaar”[16] van de Studiegroep Grondwater gepubliceerd. De adviezen in dit onderzoek vormen de basis voor de ambitie van het Kabinet om water en bodem sturend te maken bij de inrichting van het landschap.
Behalve verhoging van het grondwaterpeil en beperking van grondwateronttrekkingen pleit dit rapport ervoor om de bodemstructuur en de sponswerking van de bodem te verbeteren, zodat water op de bodem beter infiltreert naar het grondwater. Daarnaast adviseert dit rapport om een voorkeursvolgorde voor grondwateronttrekkingen in te stellen, met prioriteit voor internationale natuurafspraken, onomkeerbare schade en drinkwater.

24. Heeft u kennisgenomen van de conclusies en aanbevelingen van dit rapport? Zo ja, welke gevolgen gaat u hieraan geven?

25. Neemt de provincie op dit moment bronmaatregelen om de sponswerking van de bodem in de provincie te verbeteren? Zo ja, welke?

26. Wat vindt u van de aanbeveling betreffende het instellen van een voorkeursvolgorde en overweegt u om een dergelijke volgorde te gaan hanteren? Zo niet, waarom niet?

Gelders Programma Landelijk Gebied: kansen voor aanpak dreigende watercrisis

Het Gelders Programma Landelijk Gebied[17] biedt kansen om de dreigende watercrisis te lijf te gaan. Volgens de Partij voor de Dieren kan de agrarische sector hierbij een sleutelrol vervullen.
Door in te zetten op de omschakeling van veeteelt en monoculturen naar meer kleinschalige biologische akkerbouw, voedselbosbouw en strokenteelt kunnen we grote stappen maken om de water- en bodemkwaliteit te verbeteren, meer water te bergen en water te besparen.

27. Vindt u dat het Gelders Programma Landelijk Gebied voldoende inspeelt op de dreigende watercrisis? En zo ja, waarom?

28. Welke kaders biedt het Gelders Programma Landelijk Gebied voor een bronaanpak van de dreigende watercrisis?

29. Bent u het met de Partij voor de Dieren eens dat de omschakeling van veeteelt en monoculturen naar meer kleinschalige biologische akkerbouw, voedselbosbouw en strokenteelt kansen biedt om de water- en bodemkwaliteit te verbeteren, meer water te bergen en water te besparen?

30. Bent u het met de Partij voor de Dieren eens dat die omschakeling tevens kansen biedt voor het terugdringen van de ammoniakuitstoot uit (kunst)mest, meer CO2-opslag, herstel van natuur en biodiversiteit, een klimaatrobuuste inrichting van het landschap, minder dierenleed en dierziekten, schonere lucht en woningbouw?

31. Bent u het met de Partij voor de Dieren eens dat die omschakeling stoppende veehouders perspectief en een goed verdienmodel kan bieden?

32. Bent u het met de Partij voor de Dieren eens dat die omschakeling momenteel onderbelicht is in de huidige Gelderse stikstofaanpak, die vooral inzet op het sluiten van de kringlopen, mestmaatregelen en innovaties in de veehouderij? En zo niet, waarom niet?

33. Wat gaat u, gelet op alle genoemde voordelen en kansen van die omschakeling doen om deze omschakeling alsnog te versnellen en te stimuleren?

Danielle van de Weerd,
Partij voor de Dieren

[1] 2023-0005 Rapport RIVM.pdf

[2] RIVM: onzeker of er in 2030 genoeg drinkwater is - NRC

[3] Drinkwaterbedrijven aan vooravond miljardentransformatie, tarieven omhoog | Home | gelderlander.nl

[4] Water – at the center of the climate crisis | United Nations

[5] Microsoft PowerPoint - Infographic Analyse KRW doelbereik_v5 (omgevingsweb.nl)

[6] Bestrijdingsmiddelen in drinkwaterbronnen - Drinkwaterplatform

[7] Gif in de grond – De Groene Amsterdammer

[8] Gele akkers door glyfosaat: dit moet je weten over het bestrijdingsmiddel - Omroep Gelderland (gld.nl)

[9] Glyfosaat bespoten weiland - glyphosate sprayed - Waarneming.nl

[10] Geen glyfosaat op Noord-Hollandse provinciale pachtgronden | Akkerwijzer.nl - Nieuws en kennis voor de akkerbouwers

[11] Nitraat in uitspoelend water | RIVM

[12] Provincie Gelderland

[13] Lokale heffingen (gelderland.nl)

[14] Verdroging en grondwateronttrekkingen | Rekenkamer (rekenkameroost.nl)

[15] Ondanks droogte op de Veluwe onttrekt kartonfabriek Parenco er jaarlijks miljarden liters grondwater - EenVandaag (avrotros.nl)

[16] 583300 (wur.nl)

[17] Statenbrief (parlaeus.nl)