Droogte in de natuur

Drooggevallen beken, verdorde heide, dorstige dieren. De Gelderse natuur heeft ernstig te lijden onder de droogte van de afgelopen maanden. Herstel van de schade kan jaren duren. De Partij voor de Dieren wil weten wat de provincie, die verantwoordelijk is voor het natuurbeleid, gaat doen om de problemen het hoofd te bieden en heeft vragen gesteld aan Gedeputeerde Staten.

Aanhoudende droogte leidt tot ernstige problemen in de natuur

De Gelderse natuur heeft erg te lijden onder de droogte van de afgelopen maanden. De planten en struiken verdrogen en verdorren. Volgens boswachter Jasper zal het vijf jaar duren voor de schade aan het bos in Nunspeet zich herstelt, als het zich al herstelt. Een maand geleden was het al nodig de poelen voor de Schotse Hooglanders bij te vullen. Inmiddels sterven veel van de jonge biggetjes van wilde zwijnen.

De RAVON heeft gewaarschuwd dat zeldzame beekvissen zoals de beekprik en de elrits sterven, en dat er op moet worden toegezien dat geen water meer aan die beken onttrokken wordt. De vissen worden inmiddels door het Waterschap verhuisd, maar daarbij worden alleen de zeldzame vissen gered.

Neerslagtekort

Gemiddeld over een jaar genomen valt er in Nederland per jaar ongeveer 800 mm regen. Als de hoeveelheid regen in een periode groter is dan de hoeveelheid water die verdampt, is sprake van een neerslagoverschot. Water wordt dan in de lage delen van het land geborgen in sloten en vijvers en op de hogere delen vult het het grondwater aan. Als de verdamping groter is, is er een neerslagtekort. Dan zakt het grondwaterpeil en komt er steeds minder water beschikbaar voor plant en dier. In de zomer is er meestal sprake van een neerslagtekort.

Door de lange periode zonder neerslag dit jaar is het tekort op dit moment groter dan eind juli in het recordjaar 1976. Met name op de Veluwe en in de Achterhoek is het tekort groot. De provincie is verantwoordelijk voor het grondwater, en voor het bijhouden van de grondwaterstanden. Op de kaart met de metingen is te zien dat de grondwaterstand in bijvoorbeeld Aalten en bij het Korenburgerveen nog niet zo laag is geweest sinds het begin van de metingen.

Verloop van de grondwaterstand bij het Korenburgerveen in de Achterhoek. De laagste stand sinds 2004 viel deze zomer.

In tijden van droogte wordt de ‘verdringingsreeks’ gebruikt om te bepalen waar het schaarse water voor gebruikt mag worden. Deze verdringingsreeks wordt per waterschap en voor de rijkswateren vastgesteld. Veiligheid en het voorkomen van onomkeerbare schade staan voorop. Daarna drinkwater- en energievoorziening en zo verder. Natuur komt op twee plaatsen voor: op de eerste plaats waar deze afhankelijk is van de bodemgesteldheid en verder achteraan de verdringingsreeks, zolang geen onomkeerbare schade optreedt.

Bij de regionale invulling van de verdringingsreeksen in waterakkoorden werd destijds in 2012 het wettelijk kader door de Waterwet, de wet Ruimtelijke Ordening (nu Omgevingswet) en dergelijke gesteld. Echter toetsing aan de Natuurbeschermingswet en de Flora- en Faunawet heeft destijds niet plaatsgevonden. In 2016 is bij de bespreking van de Wijziging Waterverordening Waterschap Rijn en IJssel onder andere besloten het water voor vistrappen de laagste prioriteit te geven in de verdringingsreeks.

Gelders watersysteem moet zijn voorbereid op droogte door klimaatverandering

Natuurorganisaties pleiten voor een “klimaatstresstest” om te controleren of de natuur voldoende bestand is tegen de gevolgen van klimaatverandering. Eén van de middelen daarvoor is een hogere grondwaterstand in de winter te accepteren zodat een natuurlijke buffer ontstaat. Dit wordt wel aangeduid als “sponswerking”: in natte tijden (herfst en winter) wordt zoveel mogelijk regenwater opgeslagen in de bodem en in het watersysteem. In de zomer kan dit water dan benut worden om de natuur en de groene ruimte fris te houden. Dit is nu nog onvoldoende het geval. De natuur legt hierdoor het loodje. Als herstel al mogelijk is, gaat het jaren kosten. Het realiseren van de doelen van het natuurbeleid komt hierdoor ook in gevaar.

Vragen aan Gedeputeerde Staten

De Partij voor de Dieren heeft vragen gesteld over de toepassing van de verdringingsreeks in de provincie, welke maatregelen de provincie nu neemt om de acute problemen het hoofd te bieden en wat de provincie doet om het watersysteem klimaatbestendiger te maken, óók bij droogte.

De vragen met de antwoorden van Gedeputeerde Staten (gepubliceerd op 28 augustus 2018) zijn de provincie Gelderland en op onze eigen site.

Dit artikel wordt bijgewerkt als de antwoorden van GS beschikbaar zijn.

Meer toelichting op de verdringingsreeks hier.